[STALINOWSKIE represje wobec żołnierzy AK - proces B. Nieczui Ostrowskiego]. Kopia wyroku Sądu  Najwyższego i akta adwokackie dotyczące rewizji wyroku wydanego w sprawie przeciwko Bolesławowi Nieczui Ostrowskiemu i 7 innym osobom - żołnierzom 106 Dywizji Piechoty Armii Krajowej walczącym w Małopolsce.

Skoroszyt biurowy zawierający maszynopisową kopię wyroku Sądu Najwyższego z 9 III 1954 (81 k.), sporządzone przez obrońców przydatne informacje dotyczące oskarżonych i świadków oraz planowane pytania do wykorzystania podczas przesłuchań przed sądem, notatki (maszynopisowe (65 k.) i odręczne (6 k.)) dotyczące poszczególnych zarzutów stawianych w aktach oskarżenia. Na początku karta "Pełnomocnictwo karne substytucyjne" wystawione adwokatowi E. Kalecie przez J. Korzonka - obrońcy z urzędu przydzielonemu B. Nieczui Ostrowskiemu. Naddarcia marginesów części kart, załamania krawędzi, w kilku przypadkach karty podklejone od spodu.
B. Nieczuja Ostrowski (1907-2008), pseud. "Tysiąc" - dowódca wojskowy, generał brygady. Uczestnik wojny obronnej 1939. Po ucieczce z niemieckiej niewoli zaangażował się w działalność ZWZ we Lwowie, a następnie na terenie ziemi krakowskiej. W 1944 został mianowany dowódcą 106 Dywizji Piechoty AK. Po zakończeniu wojny zamieszkał w Elblągu. Był wielokrotnie aresztowany i przesłuchiwany. W VII 1949, w ramach szeroko zakrojonej akcji, został wraz z ok. 60 żołnierzami dywizji aresztowany przez władze komunistyczne. Śledztwo trwało do 1951, przesłuchiwanych poddawano torturom w celu wymuszenia zeznań. Akta oskarżenia przeciwko B. Nieczui Ostrowskiemu i 7 jego podkomendnym (J. Kamińskiemu, S. Musiałkowi, W. Rynkowskiemu, J. Rajowi, A. Iglewskiemu, J. Malarze, W. Majewskiemu) przekazano Sądowi Wojewódzkiemu w Krakowie. Głównemu oskarżonemu postawiono zarzut "likwidacji lewicowych grup partyzanckich" i radzieckich, zlecenia rozstrzelania członka PPR, współpracy z Gestapo. Pozostałym zarzucono udzielanie pomocy w tych przestępstwach i dokonanie innych czynów wymierzonych z reguły przeciwko działaczom PPR. Za podstawę aktów oskarżenia przyjęto spreparowane „dowody”  (wymuszone torturami zeznania żołnierzy AK oraz skazanych na karę śmierci funkcjonariuszy hitlerowskich). Proces pierwotnie miał mieć charakter pokazowy i stać się istotnym elementem akcji propagandowej wymierzonej przeciwko AK. Jego plan opracowywał osobiście dyrektor Dep. Śledczego MBP płk. Różański. Z pomysłu tego zrezygnowano, by zapobiec ewentualnemu upublicznieniu informacji o stosowanych w śledztwie torturach. Proces toczył się przy drzwiach zamkniętych. Wyroki zapadłe 30 V 1953 to kara śmierci (w przypadku B. Nieczui Ostrowskiego i J. Kamińskiego) i długoletniego więzienia. Wszyscy skazani wnieśli apelację do Sądu Najwyższego (i materiały tej sprawy tu prezentujemy). Obrońcy starali się wykazać, że rzekome lewicowe grupy partyzanckie były bandami rabunkowymi, a radzieccy spadochroniarze dopuszczali się przemocy wobec mieszkańców. Sąd Najwyższy uznał racje obrony, dopatrzył się uchybień procesowych w niższej instancji i częściowo złagodził wyroki. Karę śmierci zamieniono B. Nieczui Ostrowskiemu na dożywocie. Na mocy amnestii w 1956 opuścił więzienie, spędziwszy tam 7 lat i 3 miesiące, z czego 270 dni w celi śmierci. Powrócił do Elbląga. Prezydent L. Wałęsa awansował go do stopnie generała brygady, otrzymał honorowe obywatelstwo Elbląga.
Bardzo szczegółowe informacje dotyczące tej sprawy zaw. artykuł A. Wątor "Śledztwo i proces ppłk. B. Nieczui-Ostrowskiego" ("Sowiniec", nr 47, 2015). Autorka, jak się zdaje, nie dysponowała materiałami dotyczącymi sprawy apelacyjnej, gdyż ograniczyła się jedynie do podania informacji o zmianie wyroku.